RİNİT
Rinit (nezle) çok sık
gördüğümüz ve insan sağlığı üzerine olumsuz etkileri olan bir
hastalıktır. Burun işlevlerindeki bozulmaya bağlı olarak kişilerin okul
performansları düşmekte, iş güçlerinde kayıplar olmakta ve ayrıca sosyal
yaşamları da olumsuz yönde etkilenmektedir. Bunun yanında rinit bir çok
hastalığı (astım, rinosinüzit ve orta kulak iltihabı) olumsuz yönde
etkileyebilir veya ortaya çıkmasına zemin hazırlayabilmektedir.
Rinitler alerjik ve alerjik olmayan başlıklar halinde incelenmektedir.
Alerjik Rinitli hastalarda alerjenlere
karşı IgE yanıtı oluşmaktadır. Bağışıklık sitemimiz zararsız, fakat
yabancı maddelere karşı IgG tipinde antikor oluşturur. Ancak bazı
kişiler nedenini tam olarak bilemediğimiz oldukça karmaşık mekanizmalar
ile bu maddelere karşı IgE tipinde antikorlar üretir. IgE yanıtı verilen
bu maddeleri artık alerjen, bu kişileri de alerjik birey olarak tanımlıyoruz. Alerjen
olarak tanımladığımız bu maddeler vücudumuza her hangi bir yol ile
tekrar girdiğinde IgE-Alerjen etkileşimi olur. Bu etkileşim ile mast
hücrelerinden histamin ve birçok mediyatör olarak adlandırdığımız
kimyasal maddeler salınır ve organa göre (burun, göz, akciğerler, cilt
vb) tipik alerji semptomları ortaya çıkar.
Alerjik rinit mevsimsel
(saman nezlesi) olabilir. Mevsimsel alerjik rinit’te en sık polenlere
bağlı olarak bulgular ortaya çıkar. Belirli dönemlerde duyarlı olunan
alerjenler havada varsa semptomlar görülür. Diğer zamanlarda şikayetleri
yoktur. Semptomlar polenlere bağlı olduğu için bölgeler arasında da
farklılıklar gözlenebilir.
Bazı hastaların ise şikayetleri çok uzun
sürelidir. Perennial (yıl boyu) alerjik riniti olan hastalar daha çok
ev içi alerjenlerine duyarlıdır. Ev tozu akarları, evcil hayvan
alerjenleri, mantar sporları gibi ev içinde bulunan alerjenler önlem
alınmadığı takdirde yıl boyu semptomlara neden olurlar.
Alerjik riniti olan
hastalarda sıklıkla konjuktivit bulguları da görülür. Astım ve alerjik
rinit tek hava yolu ve tek hastalık olarak kabul edilmektedir. Alerjik
rinitli hastalarda astım sık görülmektedir. Rinit varlığında astımın
kontrolü zorlaşır. Mutlaka her ikisi birlikte tedavi edilmelidir.
Alerjik riniti olan hastalar
alerjenlerden başka sigara dumanı, keskin kokulara maruz kaldıklarında
ya da aşırı sıcak ve nemli ortamlarda da şikayetleri olabilir.
Riniti olan hastaların üçte biri alerjik
değildir. Bulguları alerjik nezleye benzerlik gösterir. Alerjik olmayan
rinitli hastaların burun mukozaları şiş ve devamlı burun akıntıları
olabilir. Daha çok erişkinlerde görülür. Alerjenlere IgE yanıtı olmadığı
için deri prik testleri negatiftir ve serumda alerjene özgü IgE
saptanamaz.
Bazı kişilerde ısı veya nem değişikliği
olduğunda nezle şikayetleri başlar. Vazomotor Nezle olarak adlandırılan
bu durumda burun tıkanıklığı ve geniz akıntısı görülür. Bu belirtiler
aynı zamanda sigara dumanına ve keskin kokulara (parfüm dahil) maruz
kalındığında ve duygusal bozukluk durumunda da ortaya çıkabilir.
Vazomotor nezlenin nedeni alerji değildir. Ancak alerjik nezlesi olan
kişilerde de meydana gelebilir.
Uzun süre dekonjestan içeren burun
spreyi kullanıldığında veya kokain kullananlarda da rinit bulguları
görülebilir. Bu durum rinitis medicamentosa olarak adlandırılır.
Dekonjestan içeren burun spreyleri sadece kısa süreli kullanım için
uygundur. Aşırı kullanımları tam tersi etki yapıp burun tıkanıklığına
neden olabilir. Bu şekilde yan etki oluşan hastaların doktoru ile temasa
geçerek burun spreylerini yavaş yavaş azaltmaları gerekir.
Bazı kişilerde hormonal nedenler ile
rinit semptomları ortaya çıkabilir. Bu tür nezle hormonlardaki
değişiklikler ile birlikte görülür. Bu durum genellikle gebelik
sırasında, ergenlikte, adet dönemlerinde veya hipotiroidi durumlarında
ortaya çıkar. En önemli belirtili ciddi burun tıkanıklığıdır.
Rinit Belirti ve Bulgular;
- Burunda, damakta, boğazda ve gözlerde kaşıntı
- Burun tıkanıklığı
- Burun akıntısı
- Burunda kaşıntı
- Hapşırık
- Göz altlarında morluk
- Gözlerde sulanma
Rinit Tanı
Rinit tanısının konulmasında hastanın
öyküsü çok önemlidir. Semptomların özellikleri, mevsimsel özellikleri,
ortaya çıkmasına neden olan faktörler ve ailesel öykü tanı ve
tetikleyicilerin belirlenmesi açısından yol göstericidir. Tanı için
burun akıntısında eozinofil aranabilir. Tetikleyicilerin belirlenmesi
amacıyla deri prik testleri yapılır. Hastanın durumuna göre ayırıcı tanı
için endoskopi ve sinüs tomografisi çekilebilir. Alerjik rinit
semptomlarınız varsa alerji ve immünoloji uzmanı tarafından
değerlendirilmeniz gerekmektedir.
Rinit Tedavi
Eğer alerjik rinitiniz varsa ve
tetikleyiciler belirlenmiş ise bunlardan korunmak tedavinin ilk ve en
önemli basamağını oluşturmaktadır. Ev içi alerjenler ya da polenlere
karşı korunma önlemleri için tıklayınız.
Rinit tedavisinde antihistaminler
(ağızdan ve sprey), kortizonlu (kortikosteroid) spreyler ve tuzlu su
kullanılır. Burunda tıkanıklık fazla ise ilk başta dekonjestanlar kısa
süreli (dört günden az) kullanılabilir. Akıntı çok fazla ise ipratropium
burun spreyleri faydalı olabilir. Alerjik reaksiyona bağlı olarak
gelişen burun tıkanıklığında kortizonlu spreyler oldukça etkilidir.
Alerjik riniti mevsimsel olanlarda bu
ilaçlar oldukça etkilidir. Bu hastalarda mevsim öncesi tedavi başlanması
ile semptomları önlenebilir ya da mevsimi daha hafif şikayetler ile
geçirmesi sağlanabilir.
İmmünoterapi (aşı tedavisi) alerjik
rinit tedavisinde kullanılabilir. İyi seçilmiş hastalarda immünoterapi
hem hastalığın tedavisinde hem de gelişebilecek astım gibi hastalıkların
önlenmesinde etkili olabilir. İmmünoterapi enjeksiyon yolu ile
yapılabildiği gibi son zamanlarda oral yol ile yapılan aşılar da
bulunmaktadır. Ancak unutmamak gerekir ki immünoterapi yapılacak hasta
seçimi tedavinin başarısı için son derece önemlidir. Uzun bir sürece
(3-5 yıl) başlarken immünoterapiye alerji ve immünoloji uzmanı ile
birlikte karar verilmelidir.